بررسی و تحلیل جایگاه تراکم ساختمانی در طرح های توسعه شهری شهر تبریز

چکیده تراکم ساختمانی به­عنوان نسبت سطح زیربنای ساختمان (در تمام طبقات) به مساحت قطعه زمین مسکونی، موضوع مهمی در برنامه­ریزی شهری و مدیریت زمین است. امروزه به­دلیل کمبود منابع و برای کاهش هزینه­های توسعه شهری و ارائه خدمات مطلوب­تر و در عین حال اقتصادی­تر، توجه به متراکم شدن جمعیت و به­تبع آن افزایش تراکم ساختمانی بیش­تر شده است. هدف این مقاله مروری بر مفهوم تراکم ساختمانی و بررسی اسناد و ضوابط مصوب درباره این موضوع طی سال­های گذشته در شهر تبریز می­باشد. روش تحقیق بر اساس ماهیت تحقیق توصیفی- تحلیلی است. در آستانه شروع مطالعات طرح جامع سوم شهر تبریز، به­نظر می­رسد هنوز ابعاد این موضوع در طرح­های توسعه شهری شهر تبریز، خصوصاً طرح­های جامع قبلی به خوبی مورد بررسی و تحلیل قرار نگرفته است. امروزه افزایش تراکم ساختمانی در شهرهای با جمعیت رو به رشد، یکی از راه­کارهای مناسب جهت کنترل توسعه بی­رویه و تعادل­بخشی فضایی شهرها مورد تأیید قرار گرفته، در حالی­که، افزایش تراکم در شهرها در صورت عدم تعادل و توازن، عامل بروز معضلات و مشکلات عدیده­ای خواهد بود که حل آن­ها زمان، نیرو و هزینه گزافی را می­طلبد. نتایج بررسی­های به­عمل آمده نشان می­دهد بین مصوبات طرح­های جامع و ضوابط به­کار گرفته شده در طرح­های تفصیلی و حتی طرح­های اجرا شده تفاوت آشکاری وجود دارد. کاهش فضای باز از 55 مترمربع مصوب طرح جامع به 10 مترمربع در طرح تفصیلی تبریز نمونه­ای از این تفاوت­هاست. بدیهی است هر گونه تغییر در تراکم ساختمان­ها اثرات مستقیم در جمعیت­پذیری و به­تبع آن زیرساخت­ها، سرانه و سطوح خدماتی شهر خواهد داشت. این امر علاوه بر این­که توسعه پایدار شهر را به­شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد، وضعیت و پیامدهای ناخواسته­ای را به شهر تحمیل خواهد کرد.